ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟ ”ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΟΚΛΑΧΟΜΑ”

Το 1931 ένας Έλληνας ερευνητής στη Χαϊδελβέργη ασχολείται με την επίδραση της ινδικής κάνναβης (χασίς) στον ανθρώπινο οργανισμό. Θεωρεί απαραίτητο να συμπεριλάβει στις έρευνες του, και τη μελέτη των καθ' έξιν χρηστών του χασίς. Γι' αυτό το λόγο, ζήτησε από την ελληνική πρεσβεία του Βερολίνου να τον διευκολύνει για την ερευνά του στην Ελλάδα. Η απάντηση που πήρε μεταξύ των άλλων έλεγε " η Ελλάς είναι χώρα πολιτισμένη και ως εκ τούτου δεν έχει χασισοπότες" (1). Υπεδεικνύετο μάλιστα στο Γερμανό καθηγητή που επέβλεπε τον Έλληνα βοηθό του, να τον αποτρέψει από το " μάταιον ταξίδιον", στην Ελλάδα για τον ερευνητικό αυτό σκοπό. Ο βοηθός αυτός, ήταν ο μετέπειτα καθηγητής Μιχάλης Στριγγάρης, που πρώτος στη διεθνή βιβλιογραφία, αναφέρθηκε στις χασισικές ψυχώσεις και γενικότερα ασχολείται με την επίδραση του χασίς στον ανθρώπινο οργανισμό. Είναι γεγονός ότι μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960 η χρήση "ναρκωτικών" στη χώρα μας ήταν περιορισμένη σ ένα μικρό μέρος του πληθυσμού το λεγόμενο "υπόκοσμο". Η ηρωίνη βέβαια, είχε ήδη κάνει την εμφάνιση της από την δεκαετία του 1920,και σε πολλές περιπτώσεις είχε εκτοπίσει τη χρήση του χασίς, παρέμενε όμως περιορισμένη σε μεθοριακές κυρίως πληθυσμιακές ομάδες. Έτσι παρόλη την ύπαρξη των διαφόρων ουσιών και στον Ελληνικό χώρο, η χρήση τους δεν εμφανίζει ιδιαίτερα επικίνδυνες διαστάσεις μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Τα πρώτα σημάδια μιας πιθανής εξάπλωσης των ουσιών φαίνονται ήδη στον ορίζοντα. Στην Ευρώπη, η διάψευση των προσδοκιών των φοιτητικών κινημάτων του '68 και τα γεγονότα της άνοιξης της Πράγας, συνδυάζονται με το πνίξιμο στο χασις2 και τη μαριχουάνα της φοιτητικής εξέγερσης στις ΗΠΑ ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ. Στην Ελλάδα, η ουσιαστική αποκαθήλωση κάθε θεσμού κατά τη διάρκεια της επτάχρονης δικτατορίας με επακόλουθο την απώλεια κάθε προσανατολιστικής αξίας ιδιαίτερα για τα παιδιά και τους νέους, αποτέλεσαν το πρόσφορο κοινωνικό έδαφος, για την εξάπλωση κάθε είδους ψυχότροπης ουσίας. Το χασίς και το LSD, γίνονται για πολλά παιδιά, τα σύμβολα αντίστασης ενάντια στο διεφθαρμένο αλκοολικό κόσμο των γονιών τους. Μια επαναστατική διαδικασία που οδήγησε πολλούς στη χρόνια μαστούρα και άλλους στο θάνατο. Janis Joplin, Jimmy Hendrix, Jim Morrison, Reiner Fassbinder και τόσοι άλλοι αρχιερείς στη νέα αυτή κίνηση αμφισβήτησης του "κατεστημένου" μείνανε στο δρόμο και μάλιστα μερικά μέτρα κάτω απ' αυτόν. Τα "ναρκωτικά" όμως συμβολοποιήθηκαν και απέκτησαν μια νέα διάσταση. Πέρασαν οριζόντια και κάθετα όλα τα κοινωνικά επίπεδα, γίνανε γείτονας στα σπίτια μας και άρχισαν να μπαίνουν μέσα σ αυτά. Δημιουργήθηκε έτσι μέσα σ' ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ένα νέο έδαφος κοινωνικού ενδιαφέροντος, και σ αυτό ακριβώς το σημείο, αρχίζει ν αναπτύσσεται και το "σύνδρομο της Οκλαχόμα" (2). Όπως τότε, στη νέα αυτή πολιτεία των ΗΠΑ, οι άποικοι "μπούκαραν" κυριολεκτικά μέσα και άρπαξαν ο καθένας όποιο κομμάτι γης πρόλαβε, έτσι και στο χώρο που άπλωσαν τα ναρκωτικά, "μπούκαραν" σχεδόν με παρόμοιο τρόπο, σχετικοί και άσχετοι, με μόνο στόχο ένα κομμάτι "πίττας" θα λέγαμε καλλίτερα. Η νέα αυτή "πολιτεία" κάτι είχε να προσφέρει σε όλους. Τα ναρκωτικά ξαφνικά άρχισαν να "πουλάνε". Άλλοι ατομικά, άλλοι συντεχνιακά, μπήκαν όλοι με άποψη και με διαφορετικά κίνητρα, στο καινούργιο αυτό χώρο του κοινωνικού ενδιαφέροντος. Δεν υπάρχει επάγγελμα που να μην αντιπροσωπεύεται με "άποψη" για τα "ναρκωτικά". Από σχετικούς ή άσχετους ψυχιάτρους, κοινωνικούς λειτουργούς ή ψυχολόγους μέχρι δημοσιογράφους, καλλιτέχνες κάθε είδους και πολιτικούς. Όλοι, ο καθένας από τη δική του σκοπιά έχουν να πουν για τα αίτια, την αντιμετώπιση και τη θεραπεία της "τοξικομανίας", ή να προτείνουν γενικές λύσεις για τη "μάστιγα του αιώνα" όπως αρέσκονται να αναφέρονται οι περισσότεροι στο πρόβλημα, συνήθως μένα τσιγάρο στο χέρι! Έτσι μέσα σε εξήντα περίπου χρόνια, από εκεί που το πολιτισμένο κράτος "Ελλάς" εμφανιζόταν να μην έχει χρήστες χασίς! τώρα όλοι αυτοί προσπαθούν να μας πείσουν ότι σχεδόν ζούμε σε μια χώρα τοξικομανών. Ότι κινδυνεύουμε όλοι να γίνουμε τοξικομανείς και πολλοί μάλιστα από αυτούς, προτείνουν για τη σωτηρία μας από τα "σκληρά" ν’ αφήσουμε ελεύθερα τα "μαλακά". Το τσιγάρο δεν άκουσα κανένα από αυτούς να το κατατάσσει κάπου και ας ευθύνεται για παραπάνω από 10.000 νεκρούς ετησίως στη χώρα μας.( μόλις τελευταία γίνεται μια προσπάθεια περιορισμού του , χωρίς συγκεκριμένο στόχο και πληροφόρηση ,αλλά με αστεία ,ανεπίκαιρα και γι΄αυτό αναποτελεσματικά μέτρα). Αποτέλεσμα της άναρχης κατάκτησης της Οκλαχόμα, ήταν η νέα αυτή πολιτεία να γίνει γνωστή για τις συγκρούσεις ανάμεσα στους αποίκους που πολεμούσαν μεταξύ τους για προάσπιση ατομικών ή συντεχνιακών συμφερόντων. Το αποτέλεσμα του συνδρόμου της Οκλαχόμα στο χώρο των "ναρκωτικών" ήταν κάπως παρόμοιο. Ο κάθε ένας από όλους αυτούς, τους ξαφνικά "ειδικούς", είτε σε ατομικό επίπεδο, είτε ως μέλος συντεχνίας, άρχισε να εκφράζει τις βαρύγδουπες τοποθετήσεις του(3). Οι κατ ανάγκη διαφορετικές απόψεις, με την αντιφατικότητα που περιείχαν λόγω άγνοιας, ελλειμματικής ή διαφορετικής παιδείας, συνειδητών ή ασυνειδήτων κινήτρων, καλών ή κακών προθέσεων, έφεραν αρχικά τις πρώτες αντιπαραθέσεις, εν συνεχεία διιστάμενες απόψεις και τέλος τον πόλε μο. Κάτι πολύ χειρότερο όμως που έφεραν, είναι η αλλοίωση των εννοιών. Έτσι φθάσαμε στο σημείο να θεωρείται "προοδευτικός" αυτός που ζητάει την "απελευθέρωση" (ωραία λέξη θυμίζει τόσους και τόσους αγώνες) διαφόρων ψυχοτρόπων ουσιών και συντηρητικός αυτός που έχει κάποιες ενστάσεις ενάντια σε μια τέτοια προοπτική. Όπου η έννοια της ελευθερίας παραμορφώνεται από τη κλασσική της μορφή "ελευθερία από κάτι" να μετατρέπεται σε "ελευθερία για κάτι"(4) έστω και εάν αυτό το τελευταίο θα σημαίνει, για πολλές περιπτώσεις μια εφ' όρου ζωή εξάρτηση. Βέβαια, φυσικό είναι πει κανείς το ίδιο δεν ισχύει και για πολλά άλλα ιδιαίτερα στον Ελληνικό χώρο; "το ίδιο σύνδρομο "παντογνωσίας" και "άποψης" δε συναντάμε καθημερινά σε χιλιάδες εκφράσεις; όλοι δε θεωρούν τους εαυτούς τους, αν όχι "ειδικούς", τουλάχιστον "γνώστες" του όποιου θέματος και γι’ αυτό εκφράζουν άποψη;Άρα δε ζούμε καθημερινά τις προσπάθειες των φουκαράδων αποίκων για ένα κομμάτι γης κάθε μικρής Οκλαχόμα; δυστυχώς η απάντηση είναι καταφατική. Εκεί όμως που το σύνδρομο θεριεύει και παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις, είναι σε θέματα που εμφανίζουν ιδιαίτερα πολύπλοκο και πλούσιο πολύ-αιτιολογικό χαρακτήρα. Εκεί ο ανίδεος, ο ημιμαθής ή ο εξειδικευμένος βλάξ που δε βλέπει πέρα από την ειδικότητα του, έχει την ευχέρεια ν' απομονώσει κάποιους αιτιοπαθογενετικούς παράγοντες του προβλήματος, να μεγιστοποιήσει τη σημασία τους, αφού τους άλλους τους αγνοεί ή δεν τους καταλαβαίνει, και να προτείνει λύσεις με άξονα αναφοράς το συνολικό πρόβλημα και τις προεκτάσεις του. Αξιολογώντας δηλαδή το μέρος του προβλήματος, νομίζει ότι βλέπει ολόκληρο το πρόβλημα, και προτείνει λύσεις για την αντιμετώπιση του όλου. Βέβαια η αξιολόγηση του μέρους έναντι του όλου, αποτελεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά και της σχιζοφρενικής σκέψης, που οδηγεί στην παραμόρφωση της αντίληψης και φυσικά στην απομάκρυνση από την πραγματικότητα. Αυτό ακριβώς το φαινόμενο έχουμε σ' όλα τα ψυχιατρικά προβλήματα όπως και στο πρόβλημα της εξαρτημένης συμπεριφοράς, που οδηγεί και στην εξάρτηση από τοξικές ουσίες. Και βέβαια το ζητούμενο εδώ, δεν είναι ποια ουσία θα διαλέξουμε για να εξαρτηθούμε, αλλά πως θα περιορίσουμε τις εξαρτητικές τάσεις του ατόμου, ή όπου υπάρχουν να μπορέσουν να μετουσιωθούν σε δημιουργικές γιο το άτομο συμπεριφορές. Είναι πια σε όλους γνωστό ότι στο πρόβλημα της εξαρτημένης συμπεριφοράς συμμετέχουν τρεις ομάδες παραγόντων που βρίσκονται σε μια δυναμική σχέση μεταξύ τους, ορίζοντας σε συμβολικό επίπεδο τις γωνίες του ισόπλευρου τριγώνου της εξάρτησης. Οι παράγοντες αυτοί σχετίζονται : α) με την προσωπικότητα του ατόμου και φυσικά με όλα τα επιμέρους στοιχεία που τη διαμορφώνουν, β) με το κοινωνικό περιβάλλον και με όλες τις ιδιαιτερότητες που αποκτά από τον τρόπο που ο καθένας σε υποκειμενικό επίπεδο επεξεργάζεται την περιβαλλοντική επίδραση και γ) με το αντικείμενο εξάρτησης που μπορεί να είναι μια ιδέα, μια κατάσταση ένα πρόσωπο, μια τοξική ουσία και οτιδήποτε άλλο μπορεί να επενδυθεί συναισθηματικά με εξαρτητική μορφή από τον άνθρωπο. Αν προσπαθήσει κάποιος να αναλύσει τις τρείς αυτές πολυπαραγοντικές ομάδες του προβλήματος της εξάρτησης, με τους διάφορους πιθανούς δυναμικούς συσχετισμούς ανάμεσα τους, ίσως να μην του φτάσει η δυνατότητα ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αυτό όμως που γίνεται στην πράξη από διάφορους ειδικούς είναι να απομονώνονται κάποιοι από αυτούς τους παράγοντες, και να ενοχοποιούνται σαν "αίτια" του "κακού". Έτσι για κάποιους φταίει η αστυνομία, για άλλους η οικογένεια, η κοινωνία, η καταστολή, η απελευθέρωση, οι δικαστές, οι χρήστες, η νέα κουλτούρα, η πολιτική, και ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό. Φυσικά πάντα φταίνε οι άλλοι εμείς είμαστε πάντα με τους καλούς. Ακόμα αυτό που θα πρέπει να ξέρει κανείς, είναι ότι λίγο - πολύ όλοι οι άνθρωποι σε διαφορετικό βαθμό, έχουνε στοιχεία εξάρτησης στην προσωπικότητα τους. Δυνητικά λοιπόν, θα μπορούσε ο καθένας, κάτω από ορισμένες συνθήκες ( που καθορίζονται από τις άλλες δύο γωνίες του τριγώνου) ν' αναπτύξει κάποια μορφή εξάρτησης. Το ερώτημα λοιπόν που μπαίνει σε όλους αυτούς που δρουν και επηρεάζουν κοινωνικές καταστάσεις είναι κατά πόσο με τις αντιλήψεις και τη δράση τους ευνοούν την εμφάνιση, την καλλιέργεια και την ανάπτυξη συνθηκών που ενισχύουν τα εξαρτητικά στοιχεία των ατόμων που έτσι και αλλιώς επηρεάζονται από τη σχέση τους με την κοινωνία. Εδώ βέβαια τα πράγματα δυσκολεύουν γιατί θα πρέπει ο κάθε κύριος ή κυρία " ειδικός " να αναζητήσει τη δική του/ της συμμετοχή στο μύλο που ποτίζει το έδαφος για ν' ανθίσουν τα εξαρτητικά στοιχεία των έστω πιο ευάλωτων ή ευαίσθητων ατόμων της κοινωνίας και ιδιαίτερα των παιδιών, μιας και αυτά μας ενδιαφέρουν κυρίως και απέναντι σ αυτά έχουμε το μοναδικό χρέος ως ενήλικες. Θα πρέπει, κάθε ένας από τους καινούργιους αυτούς αποίκους της χώρας των ναρκωτικών, ν αποβάλλει το "σύνδρομο της Οκλαχόμα" που τον οδήγησε να "μπουκάρει" και αυτός μέσα, με στόχο κάποιο κομμάτι γης γιατί έτσι φθάσαμε στην απελπιστική κατάσταση, αντί ν' ασχοληθούμε με το πραγματικό πρόβλημα μιας οργανωμένης και υπεύθυνης πολιτικής πρόληψης του φαινομένου, να ξοδεύεται όλη η επιχειρηματολογία στο αν κάνουν κακό τα "μαλακά" ή τα "σκληρά", αν δηλαδή, συμφέρουν τα σύρματα στα χωράφια ή εμποδίζουν τις αγελάδες να βοσκήσουν; Όμως μιλώντας για πρόληψη, θα πρέπει να δούμε και όλους τους μηχανισμούς που παράγουν το κοινωνικό άγχος, την κοινωνική απογοήτευση, τη μαζική κατάλυση των αξιών, την κοινωνική ανασφάλεια και αμφιθυμία και όλα αυτά τέλος πάντων που θα ευνοήσουν τον κοινωνικό παράγοντα να δράσει καταλυτικά, ώστε να ωθήσει ένα μέρος των νέων μας στην κάλυψη των κενών ή των εντάσεων που εμείς οι ίδιοι τους δημιουργούμε με τη βοήθεια οποιασδήποτε ψυχοτρόπου ουσίας. Σε μια τέτοια προσπάθεια θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούμε και να συμμετέχουμε όλοι μας. Από τον γονιό που καπνίζει αμέριμνος στο προαύλιο του σχολείου περιμένοντας να πάρει το παιδί του, μέχρι τον πολιτικό που θα δώσει το παράδειγμα και θα πάρει και τις καθοριστικές αποφάσεις. Εκτός και αν αυτοί που υπόσχονται στη νεολαία παραδείσους, ανίκανοι να τους πραγματοποιήσουν, με τις υποσχέσεις και τις κοινοτυπίες τους, σκέφθηκαν να κρατήσουν το λόγο τους, προσφέροντας έστω τον τεχνικό παράδεισο της ψυχοτρόπου ουσίας. Έτσι και αλλιώς, ζούμε στην εποχή του ψεύτικου, δε χάθηκε και ο κόσμος αν και ο παράδεισος που υποσχεθήκαμε είναι και αυτός ψεύτικος. Εξ άλλου και η Οκλαχόμα δεν έλυσε το πρόβλημα όλων των αποίκων της, αυτοί που κέρδισαν είναι αυτοί που εκμεταλλεύτηκαν τους άλλους, όπως συμβαίνει και σε κάθε Οκλαχόμα. Παραπομπές 1. Στριγγάρης Μιχάλης " Χασίς ", β' έκδοση, Αθήνα 1964, στον πρόλογο. 2. Η Οκλαχόμα αποτελεί ιστορικό παράδειγμα άναρχης αποίκησης. Μια μέρα του 18ου αιώνα ο στρατός έδωσε το σύνθημα σε δεκάδες χιλιάδες αποίκους να "μπουκάρουν " κυριολεκτικά μέσα στη νέα πολιτεία και να καταπατήσουν όποιο κομμάτι γης προλάβουν. Η πολιτεία έγινε γνωστή για τις διαμάχες των κατοίκων της, που τελικά οδήγησαν για πολλά χρόνια στην επικράτηση του νόμου του πιστολιού. 3. Αρκεί κανένας να έχει παρακολουθήσει κάποιες εκπομπές στην τηλεόραση, άρθρα " ειδικών " ή " απόψεις " πολιτικών στα Μ.Μ.Ε. 4. Erich Fromm