ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
- ΨΥΧΟΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗ -

α. προϋπάρχουσες ψυχιατρικές διαταραχές β. οργανικές αλλοιώσεις του εγκεφάλου γ. συχνές σωματικές ασθένειες ή χρόνια νοσήματα δ. χρόνια χρήση διαφόρων φαρμάκων που μπορούν να οδηγήσουν σε ψυχιατρική συμπτωματολογία ε. αναζωπύρωση παλαιών ασθενειών.

α. σε μια κοινωνία που τη χαρακτηρίζουν η απόδοση και ο καταναλωτισμός, ο αδύναμος και μη αποδοτικός είναι λιγότερο αποδεκτός β. ο ρόλος των ηλικιωμένων είναι προκαθορισμένος και οφείλουν να προσαρμοσθούν σ' αυτόν γ. η συνταξιοδότηση είναι γενικά καλύτερα ανεκτή, ενώ η απώλεια του/της συντρόφου οδηγεί συχνά σε καταθλιπτικές καταστάσεις. δ. οι συνθήκες διαβίωσης της εποχής δεν αφήνουν περιθώρια ελεύθερης κίνησης των ηλικιωμένων ε. η χρόνια μοναξιά μπορεί να οδηγήσει και αυτή σε ψυχιατρικά προβλήματα. Στις περιπτώσεις αυτές η εισαγωγή σε ένα ίδρυμα μπορεί να λειτουργήσει και θεραπευτικά. Με την προϋπόθεση βέβαια, ότι θα πρόκειται για ένα ίδρυμα στο οποίο ο ηλικιωμένος θα μπορεί να αναπτύξει κάποιες δραστηριότητες και να επικοινωνήσει με άλλους ομοίους του. στ. Τα διάφορα ιδρύματα όμως, είναι στην πλειοψηφία τους ανεπιθύμητα και από τους ίδιους μια και για τη ψυχική υγεία δεν φθάνει μόνο η σωματική φροντίδα αλλά και η διατήρηση οποιασδήποτε μορφής αυτόνομης δραστηριότητας ή δημιουργικής απασχόλησης. ζ. Στις περισσότερες περιπτώσεις, στο ίδρυμα, χάνει ακόμη και την πολυτέλεια της μοναξιάς του, με το να γίνει ένας από τους πολλούς ανώνυμους ενοίκους του.

- οργανικό ψυχοσύνδρομο - καταθλιπτικό σύνδρομο - οργανικές ψυχώσεις - ψυχοαντιδραστικές καταστάσεις - ασθένειες εξάρτησης

Εμφανίζονται στη 2η - 3η δεκαετία της ζωής και κάποιες μορφές στην 4η μέχρι 5η με εκλυτικούς παράγοντες γεγονότα ή βιώματα στις αντίστοιχες φάσεις. Οι νευρωτικές διαταραχές, ίσως και λόγω της σχέσης τους με εκλυτικούς περιστασιακούς παράγοντες, μειώνονται συνήθως σε ένταση σε μεγαλύτερες ηλικίες. Γίνονται περισσότερο ανεκτές και με λιγότερη σπουδαιότητα για το άτομο που, κατά κάποιο τρόπο, έχει μάθει να ζει με αυτές. Συχνά μάλιστα "ξεχνιούνται" σε βαθμό που να μπορούν να θεωρηθούν σαν ιαθείσες.

Με προϋπόθεση ένα σχετικά σταθερό περιβάλλον, χάνουν με το χρόνο σε ένταση, χρώμα και δραματοποίηση των χαρακτηριστικών τους. Σε πολλές όμως περιπτώσεις, τα άτομα αυτά γίνονται ιδιαίτερα προβληματικά, όταν λόγω της εγκεφαλικής ατροφίας και της συνεπακόλουθης εξασθένισης του ανασταλτικού ελέγχου της λογικής οδηγούνται σε μία, χωρίς όρια, έκφραση της ψυχοπαθολογίας τους. Σε αυτήν την περίπτωση γίνονται βασανιστικά για το περιβάλλον τους.

Εμφανίζουν με το πέρασμα του χρόνου μια, φαινομενικά, ηπιότερη συμπτωματολογία, τουλάχιστον όσον αφορά την ένταση των συμπτωμάτων. Οι καταθλιπτικές φάσεις είναι λιγότερο δραματικές, διαρκούν όμως περισσότερο και είναι πιο ανθεκτικές στην φαρμακευτική τους αντιμετώπιση. Συνήθως παρατηρούμε μια αλλαγή της ψυχοπαθολογικής εικόνας με "σωματοποίηση" της συμπτωματολογίας και "υποχονδριακό" ιδεασμό. Οι καταθλιπτικές σκέψεις αποκτούν αυξημένο παρανοϊκό περιεχόμενο, ιδιαίτερα συχνά σε μοναχικά άτομα. Οι αυτοκτονικές πράξεις εμφανίζονται αυξημένες σε σχέση με το μέσο όρο των άλλων πληθυσμιακών ομάδων. Οι διπολικές διαταραχές (μανιοκατάθλιψη) εμφανίζουν μια ανάλογη εξέλιξη. Σε μεγάλες ηλικίες, οι μανιακές φάσεις εμφανίζουν εντονότερη συγχυτική συμπτωματολογία και υπερκινητικότητα.

Παρατηρείται μια καλυτέρευση της κλινικής εικόνας με το πέρασμα της ηλικίας. Η οποιασδήποτε μορφής αποδιοργάνωση της προσωπικότητας, όπου αυτή υφίσταται, φαίνεται να σταματάει διαμορφώνοντας μια εικόνα που συχνά χαρακτηρίζεται σαν "υπολειμματικό σύνδρομο". Έχει παρατηρηθεί ακόμη ότι δεν υπάρχει γραμμική συσχέτιση ανάμεσα στην κλινική εικόνα της αρχικής φάσης και την τελική πρόγνωση ή την εικόνα της διαταραχής σε προχωρημένη ηλικία. Ακόμη, οι μέθοδοι βιολογικής θεραπείας που θα χρησιμοποιηθούν στις αρχικές φάσεις δεν φαίνεται να έχουν καμία επίδραση στην τελική πορεία της νόσου (που σημαίνει ότι δεν θεραπεύουμε αιτιολογικά). Ιδιαίτερη σημασία φαίνεται να έχουν οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της πορείας της νόσου σε συγκεκριμένα άτομα με στόχο την καλλιέργεια των όποιων υγιών, εις βάρος των παθολογικών, στοιχείων του ασθενή. Στα πλαίσια αυτά παρατηρήθηκε ότι όσο μικρότερες είναι οι περίοδοι εγκλεισμού του ασθενή σε ψυχιατρικά ιδρύματα, τόσο καλύτερη είναι και η τελική πρόγνωση. Μια παρατήρηση στην οποία εξάλλου οφείλεται και η αλλαγή της ονομασίας της νόσου από "πρώιμη άνοια" (Dementia Praecox) σε σχιζοφρένεια. Εδώ βέβαια δεν θα πρέπει να παραγνωρισθούν βαριές νοσηρές καταστάσεις των οποίων ο εγκλεισμός είναι, έστω και για κάποιο μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα, αναπόφευκτος. Ισχύει επίσης ότι οι καθαρές σχιζοφρενικές ψυχώσεις έχουν δυσμενέστερη πρόγνωση από τις συναισθηματικές διαταραχές, έτσι ώστε και η τελική εικόνα τους να είναι βαρύτερη.

- τα οργανικά ψυχοσύνδρομα και - τα καταθλιπτικά σύνδρομα και σε μικρότερο βαθμό για: - τις παρανοειδείς - ψευδαισθητικές καταστάσεις και - τις νευρωτικές εικόνες με κυρίαρχη συμπτωματολογία το άγχος.

Πρόκειται για διαταραχές των ψυχικών λειτουργιών που οφείλονται σε αλλοιώσεις της εγκεφαλικής ουσίας. Οι συνηθέστερες αιτίες οργανικών ψυχοσυνδρόμων σε μεγάλες ηλικίες είναι αυτές που οδηγούν σε σταδιακή εκφύλιση του εγκεφαλικού κυττάρου, είτε λόγω γήρατος, είτε λόγω αγγειακών διαταραχών, μεταβολικών νόσων ή χρόνιας χρήσης τοξικών ουσιών. Το μεγαλύτερο μέρος των οργανικών ψυχοσυνδρόμων στις μεγάλες ηλικίες καλύπτουν διάφορες μορφές άνοιας με κυριότερο εκπρόσωπό τους την άνοια τύπου Alzheimer.

Οφείλει το όνομά της στο γερμανό γιατρό ALOIS ALZHEIMER (γεν. 1864) που περιέγραψε πρώτος τις χαρακτηριστικές αλλοιώσεις της νόσου στον εγκέφαλο του ασθενούς Auguste D. το 1906. Πρόκειται για μία προοδευτικά εξελισσόμενη νευροεκφυλιστική νόσο του ΚΝΣ που αρχίζει με διαταραχές της πρόσφατης μνήμης και φθάνει μέχρι την πλήρη διακοπή της επαφής με την πραγματικότητα. Ανάλογα με την ηλικία έναρξης διακρίνουμε: - την άνοια τ. Alzheimer με πρώιμη έναρξη (<65 ετών) - την γεροντική άνοια τ. Alzheimer με όψιμη έναρξη (>65 ετών) - την άτυπη ή μικτής μορφής άνοια που η κλινική της εικόνα δεν είναι η τυπική της νόσου Alzheimer ή είναι εμφανής και η συμμετοχή αγγειακών διαταραχών στην εμφάνιση της νόσου (μικτού τύπου άνοια). Αιτιοπαθογενετικοί παράγοντες της νόσου. Σαν κυριότεροι παράγοντες που συμμετέχουν στην εμφάνιση της νόσου θεωρούνται: α. η κληρονομικότητα, με την έννοια της αυξημένης πιθανότητας εμφάνισης της νόσου, όταν νοσεί κάποιος πρώτου βαθμού συγγενής. β. πιθανή γονιδιακή βλάβη που σχετίζεται με τα χρωμοσώματα 21, 19, 14. Έχουν απομονωθεί επίσης γονίδια φορείς της νόσου χωρίς όμως να σημαίνει ότι ο φέρων τα γονίδια θα νοσήσει (υπολειπόμενο γονίδιο). γ. Η μείωση της δραστηριότητας της ακετυλοχολινεστεράσης, βασικού ενζύμου για τη σύνθεση της χολινεστεράσης, με αποτέλεσμα την απενεργοποίηση των αντίστοιχων κυττάρων. δ. Πιθανή ιογενής λοίμωξη από ιό βραδείας δράσεως. ε. Τοξική βλάβη των κυττάρων από ουσίες όπως ο μόλυβδος. στ. Πιθανός αυτοάνοσος μηχανισμός. ζ. Η εναπόθεση β-αμυλοειδούς πρωτεΐνης σε μορφή πλακών στο Κ.Ν.Σ. και βέβαια η συμμετοχή διαφόρων προδιαθεσικών παραγόντων όπως: - η μεγάλη ηλικία - το φύλο (οι γυναίκες νοσούν 13% περισσότερο από τους άνδρες) - η μείωση διαφόρων αντιοξειδωτικών παραγόντων στον οργανισμό - κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, νόσοι του κυκλοφορικού, αρτηριακή υπέρταση κ.ά. Η κλινική εικόνα της νόσου μοιάζει με αυτή των άλλων ανοιών και χαρακτηρίζεται κυρίως από: - σταδιακή έκπτωση της πρόσφατης - βραχύχρονης μνήμης που εξελίσσεται σε γενικότερη διαταραχή της μνήμης - έκπτωση της κρίσης, αδυναμία έκφρασης σύνθετων λογισμών, αφασικές, απραξικές ή και αγνωσιακές διαταραχές - διαταραχές του προσανατολισμού στο χώρο, το χρόνο και τον ίδιο του τον εαυτό. - συναισθηματική αστάθεια, ευσυγκινησία ή και εκρήξεις επιθετικότητας ή ακόμη απάθεια, αδιαφορία ή καχυποψία μέχρι παρανοϊκού βαθμού - ψυχωσική συμπτωματολογία με παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες, κυρίως διωκτικού περιεχομένου - ακράτεια, φυγές και πλανήσεις. Το σύνολο αυτό των συμπτωμάτων εμφανίζεται σταδιακά και η πρόγνωση της νόσου εξαρτάται από τη χρονική ταχύτητα επιβάρυνσης της κλινικής εικόνας. Για το λόγο αυτό έχουν περιγραφεί επτά στάδια της νόσου με διαφορετικά βασικά χαρακτηριστικά για κάθε ένα από αυτά. Τα στάδια αυτά είναι: στάδιο 1: χωρίς διαταραχές ανωτέρων λειτουργιών και χωρίς υποκειμενικές αιτιάσεις. στάδιο 2: υποκειμενικές αιτιάσεις για διαταραχή της μνήμης χωρίς αντικειμενικές ενδείξεις κατά την κλινική εξέταση. στάδιο 3: ήπια νοητική ανεπάρκεια, εμφάνιση άρνησης, αντικειμενικές ενδείξεις μόνο σε συστηματική κλινική συνέντευξη. " στάδιο 4: μέτρια νοητική ανεπάρκεια, αδυναμία για σύνθετες εργασίες, άμβλωση συναισθήματος, η άρνηση γίνεται βασικός μηχανισμός άμυνας. στάδιο 5: αρχή άνοιας, ο ασθενής δεν μπορεί να επιζήσει χωρίς βοήθεια και κατά τη συνέντευξη δεν μπορεί να ανακαλέσει βασικά στοιχεία. στάδιο 6: μέτρια άνοια, χρειάζεται συνεχή φροντίδα στην καθημερινή ζωή, εμφάνιση ακράτειας, διαταραχές συναισθήματος και χαρακτήρα, άσκοπες τάσεις φυγής. στάδιο 7: βαρεία άνοια, απώλεια κάθε λεκτικής δραστηριότητας και βασικών ψυχοκινητικών λειτουργιών σαν να μη μπορεί το μυαλό να συνδυασθεί με τη σωματική κινητικότητα. Η διάγνωση της άνοιας δεν είναι δύσκολη. Η επιβεβαίωση όμως της νόσου Alzheimer μπορεί να γίνει μόνο με ιστολογική εξέταση του εγκεφάλου του ασθενούς μετά θάνατον. Η κλινική εξέταση παραμένει το βασικό κριτήριο προσδιορισμού της διαταραχής και περιλαμβάνει διάφορα ερωτηματολόγια προς καθορισμό του σταδίου (π.χ. το Min Mentol State Exmination - MMSE κ.ά.). Η εργαστηριακή επιβεβαίωση θα γίνει με αξονική ή μαγνητική τομογραφία, εγκεφαλογράφημα και πλήρη αιματολογικό έλεγχο. Ακόμη μπορεί να προχωρήσει κανείς σε γενετικό έλεγχο, προσδιορισμό παθολογικών πρωτεϊνών και αμυλοειδών ή και σε εξέταση Ε.Ν.Υ. Η διαφορική διάγνωση της άνοιας θα γίνει από την κατάθλιψη χωρίς να αποκλείεται η συνύπαρξη των δύο κλινικών εικόνων, ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια της νόσου, όπου ο ασθενής έχει αρχίσει να βιώνει τις πρώτες δυσκολίες στη λειτουργικότητά του, γεγονός που επηρεάζει και τη γενικότερη συναισθηματική του κατάσταση αρνητικά. Συγκεκριμένη θεραπεία δεν υπάρχει. Φαρμακευτικά χορηγούνται κυρίως: - αναστολείς της χολιστεράσης - χολινεργικοί ανταγωνιστές - παράγοντες απελευθέρωσης ακετυλοχολίνης - ουσίες πρόδρομες της ακετυλοχολίνης. Η φαρμακευτική αγωγή συχνά συνδυάζεται με: - χορήγηση βιταμινών - χορήγηση αντιοξειδωτικών ουσιών και - είδη υγιεινής διατροφής. Βασικό όμως ρόλο φαίνεται να αποτελεί η ψυχοκοινωνική φροντίδα και η συνεχής προσπάθεια διατήρησης των όποιων ικανοτήτων εξακολουθεί να διαθέτει ο ασθενής. Για το λόγο αυτό δεν θα πρέπει ποτέ να παραλείπεται η εμπεριστατωμένη πληροφόρηση και καθοδήγηση των συγγενών ή φροντιστών του ασθενή για να μην "ξεχνάνε" τον άρρωστο.

Οφείλεται σε μια γενικευμένη εγκεφαλική ατροφία η οποία δημιουργείται εξελικτικά και γίνεται εμφανής μετά το 65ο έτος της ηλικίας. Η έκπτωση των ψυχικών διαταραχών είναι σταδιακή και προοδευτική, χωρίς οξείες φάσεις. Χαρακτηριστική είναι η πρώιμη εξασθένιση της πρόσφατης μνήμης που συχνά αποτελεί και το πρώτο σύμπτωμα της νόσου. Η ψυχική συμπτωματολογία συνοδεύεται συχνά και από ελαφρές διαταραχές του νευρικού συστήματος όπως εξωπυραμιδικός τρόμος, στοματικοί αυτοματισμοί, ανωμαλίες του μυϊκού τόνου κλπ. Η αξονική τομογραφία έχει γίνει το βασικότερο διαγνωστικό μέσο και χαρακτηρίζεται από στοιχεία εσωτερικού και εξωτερικού υδροκέφαλου και γενικότερα σημεία εγκεφαλικής ατροφίας.

Τη συναντάμε σε διπλάσια συχνότητα στις γυναίκες απ' ότι στους άνδρες. Εμφανίζεται σε μικρότερη ηλικία από την προγεροντική άνοια και με βαρύτερη συμπτωματολογία Η κατάσταση αυτή οδηγεί γρηγορότερα από τις άλλες μορφές άνοιας στην πλήρη αποδιοργάνωση της προσωπικότητας. Το προσδόκιμο επιβίωσης κυμαίνεται μεταξύ 2-8 ετών. Η ατροφία του εγκεφάλου είναι περιγεγραμμένη στους κροταφικούς και μετωπιαίους λοβούς και πιο σπάνια στην ινιακή περιοχή ή τους πυρήνες και το στέλεχος.

Εμφανίζεται σαν επιπλοκή σε χειρουργικές επεμβάσεις, συνήθως ηλικιωμένων ατόμων ή μετά από τοκετό. Πιθανόν οφείλεται σε διαταραχές των ηλεκτρολυτών. Η εκδήλωσή του μπορεί να είναι αιφνίδια ή να προηγούνται ορισμένα πρόδρομα συμπτώματα όπως αϋπνία, υπερκινητικότητα, δυσφορική διάθεση κλπ. Ακολουθεί η εμφάνιση ψυχωτικής συμπτωματολογίας με παραλήρημα, ψευδαισθήσεις κ.ά. Έχει ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης, τόσο με νευροληπτικά φάρμακα όσο και με διόρθωση των ηλεκτρολυτικών ή άλλων μεταβολικών διαταραχών, λόγω του κινδύνου για τη ζωή του ασθενή.

Η ανάπτυξη χωροκατακτητικών επεξεργασιών στον εγκέφαλο συνοδεύεται συχνά και από ψυχικές διαταραχές που δεν είναι καθορισμένες από την τοπογραφία του όγκου. Σε περίπτωση συνύπαρξης νευρολογικής διαταραχής η διάγνωση είναι ευχερής. Ιδιαίτερη προσοχή, όμως, χρειάζεται σε περίπτωση ύπαρξης μόνο ψυχικών διαταραχών που πολύ συχνά οφείλονται σε τέτοιου είδους εξεργασίες. Η μη έγκαιρη διάγνωση μπορεί σ' αυτές τις περιπτώσεις να αποβεί μοιραία για τον ασθενή. Οι όγκοι του εγκεφάλου χωρίς νευρολογική συμπτωματολογία προκαλούν συνήθως καταθλιπτικές ψυχιατρικές εικόνες. Ακόμα, μπορούν να εμφανισθούν βραδυψυχισμός, απρόσφορο συναίσθημα, έκπτωση νοητικών λειτουργιών κ.ά.

Ένας μεγάλος αριθμός φαρμακευτικών σκευασμάτων που χρησιμοποιούνται χρόνια από τα ηλικιωμένα άτομα μπορούν να προκαλέσουν διάφορες ψυχιατρικές κλινικές εικόνες. Σ' αυτό συντελεί και η μειωμένη πρωτεϊνική σύνθεση διαφόρων σκευασμάτων στις προχωρημένες ηλικίες, ενώ η αποβολή από τους νεφρούς περιορίζεται είτε λόγω κάποιας νεφρικής διαταραχής, είτε λόγω της ηλικίας. Επιπλέον, οι μεταβολικές και αιματολογικές διαταραχές στον εγκέφαλο κάνουν τα εγκεφαλικά κύτταρα πιο ευαίσθητα. Μερικά από αυτά είναι τα σκευάσματα που περιέχουν κορτικοστεροειδή (ευφορικές καταστάσεις με ψυχωσικά στοιχεία, κατάθλιψη), σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της νόσου του Parkinson (συγχυτική διέγερση, παρανοϊκές καταστάσεις, κατάθλιψη ανησυχία, άγχος, αϋπνίες), ορισμένα αντιϋπερτασικά, ιδιαίτερα τα περιέχοντα ρεζερπίνη (κατάθλιψη, απώλεια ενδιαφερόντων, ψυχοσωματική διέγερση, διαταραχές του ύπνου, τάσεις αυτοκτονίας), αναλγητικά, ιδιαίτερα τα σύνθετα σκευάσματα που περιέχουν αναλγητικό ηρεμιστικό και καφεΐνη, που προκαλούν εθισμό και επιτείνουν το άγχος (παράδοξη δράση), καρδιοτονωτικά (π.χ. Digitalis) που στην περίπτωση υπερδοσολογίας, παράλληλα με τις καρδιαγγειακές ανωμαλίες, προκαλούν ναυτία, κεφαλαλγίες, δυσφορία, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, σύγχυση κλπ., όπως ακόμη και τα ψυχοφάρμακα, τα οποία θέλουν ιδιαίτερη προσοχή στη δοσολογία τους λόγω των ανεπιθύμητων ενεργειών. Τέτοια ψυχοφάρμακα είναι: α. ηρεμιστικά - υπνωτικά, που προκαλούν εθισμό με αποτέλεσμα στερητικά συμπτώματα κατά τη διακοπή τους. Συχνά εμφανίζουν επίσης τη λεγόμενη "παράδοξη δράση" προκαλώντας αντί ηρεμίας και ύπνου, εσωτερική ανησυχία και αϋπνίες. β. νευροληπτικά, που προκαλούν μείωση της βούλησης, κατάθλιψη, συγχυτικές ή και ψυχωτικές καταστάσεις. γ. αντικαταθλιπτικά, που προκαλούν συγχυτικές καταστάσεις, ψυχοκινητική διέγερση ή καταστολή κ.ά. Γενικά, οποιαδήποτε φαρμακευτικά σκευάσματα θα πρέπει να χορηγούνται με ιδιαίτερη προσοχή στα ηλικιωμένα άτομα και πάντα με συνεχή έλεγχο της δράσης τους σ' αυτά. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να υπάρχει συνεργασία με τους συγγενείς ή φροντιστές των ατόμων αυτών. Το σύνδρομο της σεροτονίνης. Εμφανίζεται μετά ταυτόχρονη χρήση δύο ή και περισσοτέρων φαρμάκων που ενισχύουν τη δραστηριότητα της σεροτονίνης στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Συμπτωματολογία: - νοητικές ή συμπεριφεριολογικές αλλαγές (αποπροσανατολισμός, σύγχυση, διέγερση) - δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος (διάρροια, τρεμούλα, πυρετό, έμετο) - νευρομυικές ανωμαλίες ( αταξία, μυϊκός κλόνος τρόμος). Η συμπτωματολογία αυτή διαφέρει από τις συνήθεις παρενέργειες ως προς την εμφάνιση κατά ομάδες, την διάρκεια και την σοβαρότητα, με αποτέλεσμα να γίνεται αναγκαία η μείωση ή η διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής.

Λόγω της εκφυλιστικής φύσεως της νόσου, μπορεί αυτή να συνδυάζεται με σχετική διαταραχή διαφόρων ψυχικών διαταραχών, την οποία ενισχύει και η χρόνια φαρμακευτική αγωγή με διάφορα σκευάσματα που επηρεάζουν τον ψυχισμό των ασθενών. Συχνότερα παρατηρούμε έναν βραδυψυχισμό και μία καταθλιπτική διάθεση. Η διαφορική διάγνωση θα πρέπει να γίνει από τις ανοϊκές καταστάσεις και την υποστροφική μελαγχολία.

Ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους, η ψυχολογική υγεία είναι δυνατό να επηρεασθεί από πλήθος σωματικών παθήσεων, που μπορούν να οδηγήσουν σε συγχυτικές καταστάσεις, οι οποίες καλυτερεύουν με την αποκατάσταση της σωματικής λειτουργικότητας. Σαν παραδείγματα αναφέρουμε εμπύρετα νοσήματα, καρδιακή ανεπάρκεια, αυξομειώσεις της αρτηριακής πίεσης, και διάρροια. Χρόνιες πνευμονοπάθειες ακόμα μπορούν να προκαλέσουν άλλοτε άλλης έκτασης συγχυτική διαταραχή και η έντονη σωματική αδυναμία να οδηγήσει σε καταθλιπτική διάθεση. Για το λόγο αυτό και ιδιαίτερα σε ηλικιωμένα άτομα, ποτέ δεν πρέπει να αγνοείται η γενικότερη σωματική κατάσταση ακόμη και στις πιο εξεζητημένες και χαρακτηριστικές ψυχιατρικές εικόνες.

- σωματικών ή ψυχικών ασθενειών - όπου υπάρχει συναίσθημα εγκατάλειψης

- η μη αναστρέψιμη καταθλιπτική διάθεση ενός ηλικιωμένου - το έντονο συναίσθημα μοναξιάς και γήρατος που φαίνεται να κυριαρχεί στη μέση συναισθηματική διάθεση του ηλικιωμένου - απόπειρες αυτοκτονίας στο παρελθόν, παρ' όλο που οι τότε πιθανοί λόγοι (εκλυτικές αφορμές), πρακτικά έχουν εκλείψει - σωματικές ασθένειες με πιθανό κίνδυνο για τη ζωή του ηλικιωμένου ή χρόνιες βασανιστικές για τον ίδιο παθολογικές καταστάσεις - εξάρτηση από αλκοόλ ή φαρμακευτικά σκευάσματα - διαχρονική απόσυρση των ενδιαφερόντων, ακόμη και από αγαπημένες δραστηριότητες του παρελθόντος.

- Οι ηλικιωμένοι που εμφανίζουν μια γενικότερη βελτίωση του ψυχισμού τους, μετά από διάστημα κατάθλιψης με αυτοκτονικό ή όχι ιδεασμό, ίσως έχουν πάρει την τελική τους απόφαση. Δεν θα πρέπει δηλαδή η βελτίωση αυτή να μας ανακουφίσει, αλλά αντίθετα να αυξήσει την προσοχή μας στον ασθενή. - Πολλά αντικαταθλιπτικά φάρμακα παρέχουν ένα συναίσθημα ενεργητικότητας σε πρώτη φάση, ενώ η αντικαταθλιπτική τους δράση ακολουθεί μετά από ημέρες. Έτσι, μπορούν να "σπρώξουν" έναν ηλικιωμένο στην αυτοκτονική του πράξη παρέχοντάς του την ενέργεια για αυτήν. Γι' αυτό το λόγο θα πρέπει τα αντικαταθλιπτικά σκευάσματα να δίνονται με μεγάλη προσοχή, υπό επιτήρηση και με συγχορήγηση κατασταλτικών που θα εμπόδιζαν την εμφάνιση της ενέργειας μέχρι να εξασφαλισθεί η αντικαταθλιπτική δράση του σκευάσματος.